Trong thời đại kinh tế tri thức ngày nay, thông tin và kinh nghiệm không chỉ là tài sản của cá nhân mà còn trở thành nguồn lực cốt lõi để doanh nghiệp phát triển. Việc quản lý, chia sẻ và lưu giữ tri thức đóng vai trò then chốt trong nâng cao năng suất và duy trì lợi thế cạnh tranh. Một trong những khái niệm quan trọng trong lĩnh vực này là kiến thức hiển thị, loại tri thức có thể diễn đạt và chia sẻ rộng rãi. Vậy kiến thức hiển thị là gì, khác biệt ra sao với kiến thức ẩn và doanh nghiệp có thể ứng dụng quản trị tri thức như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Kiến thức hiển thị là gì?

Kiến thức hiển thị (Explicit Knowledge) được hiểu là loại tri thức có thể diễn đạt bằng ngôn ngữ, văn bản, số liệu, công thức, biểu đồ hoặc hình ảnh. Đây là kiến thức mang tính khách quan, logic, có thể dễ dàng truyền đạt và chia sẻ giữa các cá nhân hoặc tổ chức.

Ví dụ:

• Hướng dẫn sử dụng máy móc được ghi thành tài liệu.

• Quy trình tuyển dụng nhân sự của công ty.

• Bảng số liệu thống kê doanh thu hàng tháng.

• Biểu đồ so sánh hiệu quả chiến dịch marketing.

Điểm mạnh của kiến thức hiển thị là khả năng chuẩn hóa và phổ biến rộng rãi, giúp nhiều người tiếp cận và áp dụng vào công việc.

Sự khác biệt giữa kiến thức hiển thị và kiến thức ẩn

1. Kiến thức hiển thị

• Có thể dễ dàng ghi chép, lưu trữ và phổ biến.

• Được hệ thống hóa qua văn bản, tài liệu, biểu đồ.

• Thích hợp để nhân rộng và áp dụng trong tổ chức.

2. Kiến thức ẩn

• Mang tính cá nhân, hình thành từ kinh nghiệm, trực giác, bí quyết nghề nghiệp.

• Khó diễn đạt bằng lời hoặc văn bản.

• Thường tồn tại trong thói quen hoặc kỹ năng thực hành.

Ví dụ: kỹ năng xử lý tình huống khẩn cấp của bác sĩ phẫu thuật là kiến thức ẩn, trong khi quy trình phòng mổ tiêu chuẩn lại là kiến thức hiển thị.

3. Vai trò của việc chuyển đổi

Việc chuyển kiến thức ẩn thành kiến thức hiển thị là bước quan trọng để doanh nghiệp:

• Giữ lại những bí quyết quý giá của nhân viên kỳ cựu.

• Tránh thất thoát tri thức khi nhân sự rời đi.

• Nâng cao hiệu quả đào tạo nhân viên mới.

• Tạo nên nền tảng tri thức chung cho toàn tổ chức.

Quản trị tri thức và tầm quan trọng trong doanh nghiệp

1. Quản trị tri thức là gì?

Quản trị tri thức (Knowledge Management) là quá trình thu thập, tổ chức, chia sẻ và sử dụng tri thức trong doanh nghiệp. Mục tiêu là biến tri thức cá nhân thành tài sản chung, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh.

2. Lợi ích của quản trị tri thức

• Tăng năng suất làm việc: Nhân viên có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin cần thiết.

• Nâng cao khả năng đổi mới: Kiến thức được chia sẻ thúc đẩy sáng tạo.

• Tiết kiệm chi phí đào tạo: Tài liệu hóa kinh nghiệm giúp đào tạo nhanh chóng.

• Duy trì lợi thế cạnh tranh: Tận dụng tri thức để cải tiến sản phẩm, dịch vụ.

3. SECI Model trong quản trị tri thức

Mô hình SECI (Socialization – Externalization – Combination – Internalization) mô tả cách tri thức ẩn được chuyển hóa thành tri thức hiển thị và ngược lại:

• Chia sẻ (Socialization): Truyền đạt kinh nghiệm qua tương tác.

• Biểu đạt (Externalization): Chuyển đổi kinh nghiệm thành văn bản, biểu đồ.

• Kết hợp (Combination): Tích hợp các tri thức hiển thị để tạo ra kiến thức mới.

• Nội hóa (Internalization): Nhân viên học tập và biến tri thức hiển thị thành tri thức ẩn của riêng mình.

Ứng dụng quản trị tri thức trong doanh nghiệp

1. Xây dựng hệ thống chia sẻ tri thức

• Thiết lập kho dữ liệu nội bộ để lưu trữ tài liệu, quy trình.

• Tạo môi trường khuyến khích chia sẻ qua workshop, buổi đào tạo.

• Kết nối phòng ban để trao đổi kiến thức liên ngành.

2. Công nghệ và công cụ hỗ trợ

• Phần mềm quản trị tri thức (Knowledge Management System – KMS).

• Hệ thống intranet, cloud, cơ sở dữ liệu tập trung.

• Công cụ tìm kiếm và phân tích dữ liệu thông minh.

3. Văn hóa chia sẻ trong tổ chức

• Khuyến khích nhân viên chia sẻ kinh nghiệm, bí quyết.

• Có chính sách ghi nhận, khen thưởng khi chia sẻ tri thức.

• Lãnh đạo đóng vai trò gương mẫu trong việc chia sẻ và học hỏi.

Chia sẻ và lưu trữ tri thức trong tổ chức

1. Phương pháp lưu trữ hiệu quả

• Văn bản và tài liệu hướng dẫn chi tiết.

• Video đào tạo, bản ghi âm hướng dẫn.

• Cơ sở dữ liệu trực tuyến dễ tra cứu.

2. Thách thức thường gặp

• Nhân viên ngại chia sẻ tri thức vì lo sợ mất lợi thế.

• Thông tin lưu trữ phân tán, khó tìm kiếm.

• Thiếu hệ thống quản lý tập trung.

3. Giải pháp cải thiện

• Xây dựng kho dữ liệu tập trung, dễ dàng truy cập.

• Chuẩn hóa tài liệu và phân loại khoa học.

• Kết hợp công nghệ AI để gợi ý và phân tích tri thức.

Kết luận

Kiến thức hiển thị là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp quản lý và khai thác tri thức hiệu quả. Việc phân biệt giữa kiến thức hiển thị và kiến thức ẩn, đồng thời biết cách chuyển đổi và ứng dụng quản trị tri thức sẽ giúp tổ chức:

• Duy trì và phát triển nguồn lực tri thức.

• Tối ưu quy trình làm việc và đào tạo.

• Tạo ra môi trường học hỏi và đổi mới liên tục.

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, doanh nghiệp nào biết tận dụng và quản trị tri thức một cách khoa học sẽ có lợi thế vượt trội và phát triển bền vững hơn.

Đọc thêm: Chuyển đổi số trong nhân sự - Đánh giá số và dự báo nghỉ việc